gut halkı gutiler

gut halkı gutiler

Bu halk Guti/Gurti/Gut ve Kut şeklinde de adlandırılmaktadır. Alman asıllı Asur Bilimci Prof. Prof. Benno Landsberger’e göre Gutiler Akad bölgesindeki Sami Krallarını yenerek 125 yıl Mezopotamya’nın bir bölgesine hükmetmişlerdir8.

M.Ö. 1900–1800 tarihleri arasında Süleymaniye yakınlarında yaşayan Lullu Kralına ait bir kitabede Gutti adında bir halktan bahsedilmiştir . Asurlu Tıglat Plaser döneminde yazılmış iki tabletten birinde Kuti, değerinde Kurtie kelimelerine rastlanılmıştır.

Genel görüşe göre ise Gutiler, Kafkasya’nın kuzeyinden Ön Asya’ya inmiş güçlü bir Kuzey Asya kavmidir. Ne yazık ki Medler, İskitler ve birçok Ön Asyalı kavim gibi Gutiler de geriye tarihi bir miras ve bilinen bir dil bırakmadan tarihin karanlıklarına gömülmüşlerdir.

Gutiler hakkındaki rivayetler muhteliftir. Encyclo-pédie Britannique ise, Kürtlerin atalarının Gutiler olduğunu iddia edip, Gutilerin de Orta Asya’dan geldiğini ifade etmiştir.
Bazil Nikitin'e göre Gutiler, küçük dağlı bir kavim olup, krallarının adları gerçek bir Hint Avrupalı karakter taşımaz. Konuştukları dil yazık ki bilinmemektedir. Nikitin, barbar bir kavim olan Gutilerin, Sami (Arap-Yahudi) ırka mensup olmadıklarını, kuzeyden gelerek, M.Ö. 2622 yılında Sargonlu hanedanına son vererek, 2498’e kadar bölgeye hâkim olduklarını ve Gutilerin açık tenli olup, Nordik ırkından olabileceklerini, dillerinden yana bir bilgi bulunmadığını belirtmektedir .

Birçok tarihçi Gutilerin Kuzey Kafkasya dolaylarından bu bölgeye geldiğini ifade ederlerken, Sümerolog Kemal Balkan’ın Kutlarla ilgili yaptığı çalışma, Sümer ve Kut meselesine biraz daha açıklık getirmektedir. K. Balkan, Prehistorik (tarih öncesi) dönemde Kutların, Hazar denizinin güneydoğusu ile Amuderya/Ceyhun (Oxus) nehri arasındaki bölgede, bugünkü Batı Türkistan’da oturduklarını, M.Ö. 2500–2400 yıllarında batıya yönelerek Zağros dağlık bölgesinin kuzey doğusuna yerleştiklerini, buradaki yerleşim alanlarının Yorgantepe ile Kerkük’ün doğusunda Küçük Zap ile Diyale nehirleri arasında olduğunu ifade etmiştir. Kutların büyük bir bölümü Zağros dağlık bölümünde kalırken, bunlardan kopan bir grup kuzey batıya, Fırat nehri dolaylarına göç etmişlerdir. M.Ö. 2260–2223 yılları arasında meydana gelen bu göç sonrasında Fırat bölgesine yerleşen Kut topluluğunun M.Ö. 2223–2198 yılları arasında burada yaşamakta olan Subarlarla kaynaştıkları anlaşılmaktadır.

Sümerolog Prof. Kemal Balkan’ın sınırlarını çizdiği Asya’daki Guti toprakları, aynı bölgede yaşamış olan Soğd halkının yaşam alanlarıyla uyuşmaktadır. Bu nedenle Guti ve Soğd halkı arasında bir ilişkinin var olması muhtemeldir. Kuşkusuz bu ilişki yeni araştırmaları gerektirir.
M.Ö. 2400’lerdeyse Orta Fırat bölgesine yerleşen Kutlar, Tigiran adıyla bir de şehir kurmuşlardır. Habur, Balih ve Orta Fırat’a hâkim olan Kutlar, sırasıyla Hippar, Umma, Akad Agade, Sümerlerin Ur, Babilonya gibi şehirlerini ele geçirerek güneye doğru genişlemişlerdir. 30–40 yıl kadar bu bölgeye hâkim olan Kutlar, M.Ö.2116 tarihinde Uruk Kralı Utu-Hegal tarafından mağlup edilmişlerdir. M.Ö. 2000 yılından sonra yazıldığı sanılan Asur kaynaklarında, aşağı Zap Suyu’nun güneyindeki dağlarla Süleymaniye şehrinin kuzeyindeki bölgede yaşayan Kutlar hakkında kayıtlar da mevcuttur .

Eski Akad (M.Ö. 2340–2159) zamanından başlayarak, Kutlardan kalan az sayıdaki belgede ve eski Babil (M.Ö.1894–1600) çağının geç zamanlarına kadar her devirden yazılı kaynaklarda geçen kişi, yer ve nesne adları toplanmıştır. Bu malzemenin değerlendirilmesi sonrasında Landsberger, “Tarihte Türklerle en yakın münasebettar olan, hatta belki de Türklerle ayniyet gösteren kabile Kutlar/Gutilerdir” demektedir .
Benno Landsberger, Atatürk’ün de katıldığı 1937 senesindeki Türk Tarih Kurultayı’nda Gut (Kut) kavmi kral adlarının geçtiği çok sayıda yazıt olduğunu, ancak yazıtların bir kısmının kırıldığını, 9 kral adının okunabildiğini beyan etmiştir.

Söz konusu yazıtlarda geçen Guti kral adları; 1-Yarlagan 2-Tirigan 3-Şarlak, Çarlak 4-El-Ulunmuş 5-İnim-Bakaş 6-Nikil Lakap 7-İnkuşi 8-Şarlak 9-Laşirap şeklindedir.

Benno Landsberger, Gutium kelimesi ile kral adlarının Türkçe ve Gutilerin Türk olduğunu savunmuştur. Buna göre; Guti dilinde
“Yarlagan (haberci)” kelimesi Orhun yazıtlarında “yargan” şeklinde kullanılmıştır.
“Tirigen (yardım eden)” kelimesi Uygur Türkçesinde “Tiriga” olarak kullanılmıştır.
Gutilerde “Sarlak” adı ile anılan kanatlı memeli hayvan adı, eski Türkçede “Çarlak”,
“Lasirap” kelimesi “Laşirap” olarak geçmiştir. Bunun yanı sıra “nikili lakap” ve “ige auş” adlı kral isimleri de Orta Asya Türk isimlerinde “İg Auş” şeklinde kullanılmıştır .

Orhon yazıtları ile arasında neredeyse 3000 yıllık bir zaman dilimi bulunmasına karşın, Guti dili ve kral adlarının bu kadar ayniyet göstermesi ve bu benzerliklerin Sami ve İrani kaynaklarda olmayışı, Guti halkının Türk olmasa bile Asyatik olabileceğini gündeme getirmiştir.

Ermeni kaynaklarına göre Guti veya Goti denilen diğer bir kavim, 4. yüzyılda Tuna nehri ile Karadeniz’in kuzeyinden Polonya ve İskandinavya’ya kadar yayılan bir topluluk iken, Hunların günümüz Rusya ve Doğu Avrupa’sına gelmesiyle, Hunlara yenilerek önceleri Trakya’ya, oradan İtalya ve İspanya’ya göç etmişlerdir. Ermeni tarihinin ifade ettiği Gotiler, Avrupalı Gotlar olup, ilk kez ifade edilmiş bir bilgidir.